To‘ylarimiz haqida o‘ylarimiz. Mirza Azizov bilan suhbat

«To‘y va ta’ziyag‘a sarf qilinaturg‘on oqchalarimizni biz, turoniylar, ilm va din yo‘lig‘a sarf etsak, anqarib ovrupoyilardek taraqqiy etarmiz va o‘zimiz-da, dinimiz-da obro‘y va rivoj topar. Yo‘q, hozirgi holimizg‘a davom etsak, din va dunyog‘a zillat va miskinatdan boshqa nasibamiz bo‘lmaydur».

Bu so‘zlarni bir asr muqaddam jadidchi bobomiz Mahmudxo‘ja Behbudiy bildirib o‘tgan edi. Shuncha yillardan beri maddalab ketgan bu xastalikni yo‘qotishga urinmay, balki oshirdik, toshirdik.

Bugun bir millat darajasida ko‘tarilgan mavzu naqadar dolzarb? To‘ylardagi dabdaba va isrofgarchilik asli nimadan kelib chiqadi va uning yechimlari qanday? Kun.uz muxbiri ana shunday savollar bilan O‘zbekiston xalq artisti Mirza Azizov bilan bog‘landi.

«​To‘ylarning dabdabali o‘tkazilishiga, avvalo to‘qlik sabab bo‘lmoqda. Kishilarda ana shu imkoniyat bor, mablag‘ bor ekan, to‘ylarda har xil urf-odatlarda bajo keltirishmoqda. Dunyoning istalgan davlatidan meva-cheva, noyob matohlar keltirilyapti.

Bu davrni ko‘rib, to‘kin dasturxonda to‘y qilayotganimiz uchun shukr qilishimiz kerak. Sobiq Sovet hukmron bo‘lgan kezlarda ayrim chekka hududlardagi to‘ylarga borsangiz, 4ta chalpak, oqqand va bitta taom bilan mehmon kutib olishar edi. O‘ziga to‘q, boy inson ham kundalik turmushda yeb yurganimiz kabi dasturxon solib, marosim qilar edi.

Demak, biz rivojlanish, yaxshi hayotga qarab borayapmiz ekan, ammo dabdabali va isrofgarchillikka yo‘l qo‘ygancha to‘y-marosimlarni o‘tkazish nomaqbul, illat amallardandir. Bunday to‘qchilikni buzuqlikka aylantirish bizning xalqqa yarashmaydi. Alloh bergan ne’mat uchun ertaga javob berishimiz kerak, undan qo‘rqmaymizmi, degan savolni o‘rtaga tashlaylikchi?!»​, deydi Mirza Azizov.

Demokratik davlatda har bir fuqaro qonunda belgilangan tartibni buzmagan holda harakatlanish, biror ish bilan mashg‘ul bo‘lish haqqiga ega. Demokratiyada barcha istagandek to‘y qilishi, marosimlarini nishonlashi mumkin, albatta. Lekin hech qachon bunday isrof va sho‘xlik bilan peshqadam xalq bo‘la olmaymiz. «Hayotda to‘y qiladi, xursandchilikning nima aybi bor», deya uzoqni ko‘rmay fikrlayotgan kishi to‘y qilaman deb, iqtisodiy muammolar girdobiga tushib qolgan, ko‘chada gerdayib yurgan erkakning boshini ham qilib qo‘yayotgan bordi-keldilardan so‘rasin. Bu «moda» oilasiga xursandchilik olib kelarmikan?

«​Yozilgan so‘zlarni har kim o‘z maqomida tushunishidan avval, umumiy holatlarga e’tibor qaratish lozim: or-nomus ketib qolyaptiku, imon ko‘tarilmayaptimi? 70 yoshga kirgan onaxonlar ham bo‘lar-bo‘lmas musiqaga raqs tushib yursa, to‘yga boraman ekan, deb ochiq-sochiq kiyimlarni egniga ilib qizlarning to‘yga yo‘l olishi qaysi mantiqqa to‘g‘ri keladi?»​, deydi aktyor.

Haqiqatan, ko‘chada sipo ko‘ringan, aslida ham odob va sharm libosida yurgan ayollarimiz, to‘y-marosimga alohida zeb, ochiq kiyimlar bilan borib, g‘arb madaniyatiga ko‘r-ko‘rona taqlid etishi kuzatilmoqdaku. Mamlakat rahbari «ustidagini yechmasdan o‘ynasin» demaguncha, bilmasmidik?

«​Avvalambor, birlamchi kasbini bajarmay, «kasalman» deb to‘yma-to‘y yurgan san’atkorlarga ham hayotning o‘zi javob berib qo‘yadi. Pul va tuli vajlar bilan sahnada boshqacha ko‘rinib, to‘yda likillab o‘ynab yurish hech kimga yarashmaydi. E’tibor qiling, sadoqat bilan kasbiga mehr qo‘ygan insonning barcha narsasi bor. Lekin, o‘sha to‘yga kirib borar ekansiz, baland panoda chiqarilgan surat, «sevgi ertagi»ni ko‘z-ko‘z qilish, tort kesish, vals tushish, qo‘shiqchini ustida pul sochish, gul otish va h.k. O‘ylanib qolaman, baxt deb bilganimiz mana shularga ko‘chib qolmayaptimikin? Negaki, bunday urflar qancha pul sarflasangiz ham, qancha hasham bo‘lgani bilan ikki yoshning turmushiga zarracha ta’sir qilmaydi. Balki aynan shu odatlarning orqasidan chiqqan mojarolar tufayli oilalar ajrashib ketmoqdaku. Agar davlat rahbari darajasida muammoga urg‘u berilgan ekan, bir yaxshi inson maslahat berib, to‘g‘ri yo‘lga qaytaylik, desa, buning nimasi yomon?!

Ayrim saytlarda bu so‘zlarning noto‘g‘ri talqin etilishi, rivojlanish uchun yakdil qadam tashlab ketayotgan xalqning birligini ko‘ra olmaslik, xolos. Ularning maqsadi isrofgarchilikni qoralamay, xatolarimizni ochiq aytib, birlashib kurashaylik, degan so‘zimizni ig‘vo qilishidan ma’lum»​, deydi 52 yoshida O‘zbekiston xalq artisti unvoni bilan taqdirlangan Mirza Azizov.

O‘g‘il bola bo‘lib, men oilamni qiynagim, otamni qarzga botirib, ertamni o‘ylamay uylanishni o‘zimga ep ko‘rmayman.​ Biz to‘ylarimiz haqida o‘ylab, yana «jinoyatga» qo‘l uravermasdan, ijtimoiy tarmoqlarda muhokama boshlab o‘tirgan «xontaxta mutaxassislari»ga e’tibor qilmay, o‘ylashimiz kerak. Kishilar «nima deydi» deb, ularning bosimidan qo‘rqib, «poda»ga qo‘shilish kerakmi?